Meer vlinders en stijgende plaagdruk

Resultaten feromoonvallenonderzoek

In Nederland zijn verdeeld over de provincies in totaal bijna 2.200 feromoonvallen geïnstalleerd. Het aantal gevangen vlinders in het feromoonvalonderzoek liet de afgelopen jaren een stabilisatie zien met gemiddeld rond de 5-10 vlinders per val. Dit jaar zien we landelijk een verdrievoudiging naar gemiddeld 18 eikenprocessievlinders per val. De vlindervangsten per provincies geven vaak een wisselend beeld, maar dit jaar is er wel een eenduidige toename in de vlindervangsten. Vooral in de noordelijke provincies zijn de vangsten hoog. In Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel zijn gemiddelde meer dan 20 vlinders per val gevangen. In Friesland zelfs 36,9 vlinders per val, wat ook de grootste toename is vergeleken met 2024 (bron: Hellingman onderzoek en advies, gepubliceerd in Nature Today). In de andere provincies werden minder vlinders gevangen, tussen de 2 en 9 vlinders per val.

Dit jaar zijn er wederom verschillende soorten bronswespen (Chalcididae) in de vallen aantroffen. Deze bronswespen zijn een natuurlijke vijand van de eikenprocessierups. Bronswespen liften mee met de vlinders en zijn dan ook aangetroffen in de vallen waar vlinders in zaten. Er is een sterke groei in de populatie bronswespen te zien. In 2023 werden ze in 2 provincies aangetroffen, vorig jaar in 8 provincies en dit jaar in het hele land. Bronswespen kunnen, afhankelijk van de soort, parasiteren op de poppen en eieren. Een positieve ontwikkeling voor de natuurlijke beheersing van de eikenprocessierups.

Figuur 1. Trend in de gemiddelde vlindervangsten per provincie van 2016-2025

Plaagdruk laat gevarieerd beeld zien

Ontwikkeling EPR-populatie

Tijdens inspectie van ruim 102.000 eiken is op 8% een aantasting door eikenprocessierupsen vastgesteld. Dit is een landelijk gemiddelde wat regionaal en lokaal nog sterk kan afwijken. Het betreft hier de bomen waarop geen preventieve bespuiting heeft plaats gevonden. Landelijk gezien stabiliseerde de afgelopen jaren de EPR-plaagdruk op een laag punt, in 2024 was 5,3% van de geïnspecteerde bomen aangetast. Ook grondnesten kunnen ervoor zorgen dat de plaagdruk variabel en toch hoger is dan verwacht. Er zijn bijvoorbeeld een aantal gemeenten in de provincie Utrecht en Noord-Brabant die een duidelijke stijging in het aantal aangetaste bomen hebben in 2025.

Figuur 2. Landelijke trendanalyse van het percentage bomen met EPR en het aantal vlinders per val van 2019 tot en met 2025 (bron: Hellingman onderzoek en advies)

Prognose 2026

De lage plaagdruk van de afgelopen jaren is mede ontstaan door cyclische populatiedynamiek en beheermaatregelen. Hierbij zien we ook dat het stimuleren van natuurlijke vijanden meer en meer gemeengoed is. Ook dit zal zijn invloed hebben op de balans die we moeten proberen te bereiken met de eikenprocessierups. Samen met Kenniscentrum Eikenprocessierups adviseren we dan ook om op het stimuleren van de ontwikkeling van natuurlijke vijanden en daarmee versterken van de biodiversiteit te blijven investeren. In 2025 is voor zowel de eikenprocessierupsen populatie als de vlindervangsten van het feromoonvalonderzoek een stijging ingezet.

Op basis van de trends in de populatie eikenprocessierupsen en de stijging van aantal vlinders is de verwachting voor volgend seizoen een stijging in de plaagdruk. Vooral voor de noordelijke provincies is een hoge plaagdruk te verwachten in 2026. Voor de overige provincies zal een toename in de EPR-populatie lokaal ook mogelijk zijn.

De gebieden waar veel rupsennesten aanwezig zijn kunnen voor een opbouwende populatie zorgen. Eenduidige beplantingen waarbij meer dan 20% van de eiken aangetast blijven, hebben een op maat afgestemd beheer nodig. Daar waar lokaal hoge aantallen vlinders gevangen zijn moet er rekening gehouden worden met een flinke plaagdruk. In gebieden met meer dan vijf vlinders per feromoonval is het advies om een gerichte inspectie uit te voeren in het komende rupsenseizoen.

Afsluiting seizoen, voorbereiding op het nieuwe seizoen

Het eikenprocessierupsenseizoen is qua beheermaatregelen ten einde, echter het voorbereiden op het komende seizoen is alweer volop aan de gang. Alle data zijn bij Terra Nostra binnen en de komende periode zullen wij voor onze opdrachtgevers de beleidskaders, plannen van aanpak, beheerplannen, ecologische adviezen voor het stimuleren natuurlijke vijanden, risicozonering, werklijsten en handleidingen opstellen. Ook het EPR-monitoring, -en beheersysteem via ArcGis vormt een wezenlijk onderdeel hiervan. Kunnen wij u helpen bij het beheren van de eikenprocessierups dan horen wij dat graag.

Heeft u naar aanleiding van deze nieuwsbrief nog vragen of opmerkingen?

U bent vrij om deze nieuwsbrief binnen uw organisatie te verspreiden. Collega’s kunnen zich ook bij onderstaand mailadres aanmelden om op de EPR-maillijst gezet te worden. Indien er behoefte is om foto’s of tekst over te nemen willen wij u verzoeken schriftelijk toestemming te vragen bij het secretariaat van Terra Nostra via onderstaande gegevens. Heeft u nog vragen of opmerkingen neem dan contact op met Wendy Batenburg of Henry Kuppen op telefoonnummer 0184 – 69 89 93 of per e-mail info@terranostra.nu.