Eikenprocessierupsen uit eitjes gekropen

EPR-nieuwsbrief 2025-1 Van beheer naar beheersing.

Eiuitkomst

Net als in 2024 is ook dit jaar de eerste eiuitkomst op 31 maart waargenomen. Op een wat warme plaats in Bleskensgraaf (Zuid-Holland) kwamen de oranje rupsjes in de ochtend uit hun eitjes gekropen. Vanuit Londen is ook op 31 maart de eerste eiuitkomst gemeld. Op 2 april volgde de eiuitkomst op verschillende eipakketten zowel in Bleskensgraaf als in Mill (Noord-Brabant) en Hengelo (Overijssel). Op 5 april zijn alle eipakketten uitgekomen in Dieverbrug (Drenthe). Op 5 april (Bleskensgraaf) en 7 april (Mill) zijn op beide locaties de in totaal 20 eipakketten op 4 eikensoorten uitgekomen. De eiuitkomst is altijd een teken dat het seizoen van de eikenprocessierups van start is gegaan. Al een aantal jaren bezorgt dit niet meer de stress die we in het verleden ervaarden. Enerzijds is de populatie op veel plaatsen stabiel laag en we menen ook dat het maatschappelijke draagvlak om samen te leven met de eikenprocessierups steeds meer een plek krijgt in de samenleving. Essentieel hierbij is de kennis van de verspreiding omdat we uit het verleden weten dat de plaagopbouw zich cyclisch herhaalt.

L1 meteen na eiuitkomst in processie op weg naar de voedselbron die zich nog in de knoppen bevindt.

Bladontwikkeling en brandharen

Op dit moment beginnen de eerste eiken uit te lopen. Op basis van fenologische modellen is de voorspelling dat het stadium met brandharen, het L4 stadium, vanaf 17 mei is te verwachten. De temperatuur van de tussenliggende periode is hierbij sterk bepalend. Daarbij zijn dit ook de eerste rupsen die brandharen zullen ontwikkelen. De eikenprocessierupsen op bomen met een latere bladontwikkeling en lagere lokale temperaturen volgen later. Dit model is gebaseerd op de temperatuur ontwikkeling van meerdere jaren. Naarmate de werkelijke temperaturen afwijken van de historische gemiddelde temperatuur, zal L4 eerder of later ontwikkelen.

Preventieve bestrijding

Het afschalen van preventieve bestrijding zet zich nog steeds door. De belangrijkste reden hiervoor is de lage aantastingsgraad. Deze is onvoldoende hoog om preventief beheer te verantwoorden, zoals vastgelegd is in de bestrijdingsdrempel in de Leidraad Beheersing Eikenprocessierups. Bij de preventieve bestrijding wordt ook steeds meer overgeschakeld van de inzet van bacteriepreparaten naar de inzet van nematoden. Bij hoge aantastingswaardes kunnen nematoden echter minder effectief zijn. Nematoden worden altijd tweemaal toegepast. Eenmalige toepassing van nematoden heeft in het verleden al laten zien beperkt effectief te zijn. Het is dus van belang dat de aantastingsgraad bekend is op die locaties waar preventieve bestrijding wordt toegepast. Mocht de bestrijdingsdrempel bereikt worden en het mogelijke risico voor de omgeving onaanvaardbaar zijn dan kan voor een preventieve bestrijding gekozen worden. Voorwaarde is dat alle eipakketten uitgekomen zijn. Gezien de huidige hoge temperaturen en informatie vanuit meerdere waarnemingen is dit nu al het geval. Daarbij hoort de minimum nachttemperatuur minimaal 4˚C te zijn. De inzet van preventieve bestrijding is alleen toegestaan onder geldende restricties vanuit de Wet Natuurbescherming en onderstaande voorwaarden. Nematoden zijn gevoelig voor uv-licht en worden daarom in de avond en nacht toegepast.

Nematoden kennen een contactwerking, wat betekent dat ze in de rupsen kruipen om ze te parasiteren. De verwachting is dat dit vanaf 12 april de minimum nachttemperatuur van 5˚C wordt bereikt. Begin niet te vroeg en zorg dat tijdens de toepassing niet gespoten wordt bij te lage temperaturen. Naarmate de temperaturen in de nacht hoger zijn zullen de nematoden ook beweeglijker zijn en beter prederen.

Om te borgen dat alle omstandigheden goed zijn en de uitvoering zorgvuldig gebeurt, is het van belang dat de spuiters op onderstaande voorwaarden worden gewezen en hier toezicht op is:

Toepassing nematoden tussen 20.00 en 6.00 uur
Stoppen als nachttemperatuur beneden 4˚C komt.
Stoppen als windkracht boven 3 BFR komt, takken bewegen dan ruim.
Stoppen als het zoveel regent dat bladeren/takken gaan druipen.
Gehele kroon tot druipen toe bespuiten.
Hanteer lage rijsnelheid, maximaal 1,5 km/uur bij jonge bomen tot nagenoeg stilstand bij volwassen bomen.
Benadruk de noodzaak, beter nog verplicht het, om per spuitlocatie en minimaal elk uur, een spuitrapport in te vullen en laat zo mogelijk met een Track & Trace-systeem werken, dit om bij tegenvallende resultaten spuitomstandigheden te kunnen beoordelen.
Houd rekening met bewoners, communiceer de werkzaamheden vooraf en instrueer spuiters begrip voor klachten te hebben en vriendelijk te blijven. Het publiceren van een realtime spuitkaart kan als communicatiemiddel ingezet worden, informeer bij onze GIS-specialisten naar de mogelijkheden.
Eén herhalingsbehandeling binnen 7 tot 10 dagen na eerste toepassing.

Inzet preventieve bestrijding middels bacteriepreparaat

Preventieve bestrijding met het bacteriepreparaat Bacillus thuringiensis (BT) kan worden ingezet vanaf het moment dat er meer dan 40% bladontplooiing is. Momenteel verloopt de ontwikkeling van zowel eikenprocessierupsen alsook bladontwikkeling redelijk synchroon aan het seizoen 2024. Als deze trend zich doorzet dan kan in de laatste week van april begonnen worden met de inzet van BT. Zodra we een beter beeld hebben van de bladontplooiing, zullen we u op de hoogte brengen middels de volgende nieuwsbrief.

Blad dient minimaal 40% ontplooid te zijn alvorens BT ingezet kan worden.

Pilot stimuleren natuurlijk beheer eikenprocessierupsen

Dankzij een lagere plaagdruk is er minder aandacht voor beheersing van de eikenprocessierups. Gezien de ervaring vanuit het verleden, waarin cyclische pieken zijn
waargenomen, is het juist nu raadzaam om in te zetten op het stimuleren van natuurlijke plaagonderdrukking. Hiervoor is tijd nodig en juist met een lage plaagdruk kunnen predatoren en eikenprocessierupsen zich synchroon ontwikkelen.

Terra Nostra heeft samen met Nationale Bomenbank een pilot format ontwikkeld om juist nu actief met natuurlijk beheer aan de slag te gaan. Binnen afgekaderde projectdoelen en kansen ontwikkelen wij voor diverse gemeentes een format om werkelijk actief over te gaan tot meer natuurlijk beheer van eikenprocessierupsen populaties. Deze pilot is ontwikkeld door ons team van eikenprocessierups onderzoekers, ecologen en beheerspecialisten. Vraag vrijblijvend naar de laagdrempelige mogelijkheden die ook voor uw gebied ontwikkeld kunnen worden. Zo kan er balans worden opgebouwd om een robuust natuurlijk predatiesysteem te laten ontwikkelen.

Heeft u naar aanleiding van deze nieuwsbrief nog vragen of opmerkingen?

U bent vrij om deze nieuwsbrief binnen uw organisatie te verspreiden. Collega’s kunnen zich ook bij onderstaand mailadres aanmelden om op de EPR-maillijst gezet te worden. Indien er behoefte is om foto’s of tekst over te nemen willen wij u verzoeken schriftelijk toestemming te vragen bij het secretariaat van Terra Nostra via onderstaande gegevens. Heeft u nog vragen of opmerkingen neem dan contact op met Wendy Batenburg of Henry Kuppen op telefoonnummer 0184 – 69 89 93 of per e-mail info@terranostra.nu.